Ιουστινιανός, Πανώλη, Κλιματική αλλαγή
Πως μια φυσική καταστροφή άλλαξε τον ρου της ιστορίας
Η εργασία αυτή εκφωνήθηκε στις 12/10/22 στην Δημόσια Βιβλιοθήκη Σερρών στα πλαίσια των Μαθημάτων Κλασικής παιδείας με εισηγητή τον Ανδρονίδη Θεολόγη. Μπορείτε να την παρακολουθήσετε και στο YouTube : https://www.youtube.com/channel/UCTtG_Mzft3dAi1VATdt46bA
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Ο λοιμός του Ιουστινιανού σελ. 1
Από πού προήλθε η νόσος ; σελ. 2
Ποιες ήταν οι επιπτώσεις στην Ρωμαϊκή αυτοκρατορία; σελ. 7
Η Κάθοδος των Σλάβων σελ. 9
Τι προκάλεσε την κάθοδο των βαρβάρων; σελ. 13
Η έκρηξη του Ilopango σελ. 15
Η Πανώλη σελ.19
Σύνδεση κλίματος και πανώλης σελ.20
Η κάθοδος των Αβάρων σελ.21
Βρετανία σελ.24
Υεμένη σελ.25
Μεξικό σελ.29
ΤΕΛΟΣ σελ. 31
Τι είναι αυτό που κινεί την Ιστορία;
Η ιδιοφυΐα των μεγάλων ηγετών; Η στρατιωτική ικανότητα των μεγάλων πολέμαρχων; Η ταξική πάλη; Οι επαναστατημένες λαϊκές μάζες; Οι θρησκευτικοί ηγέτες; Κατά την ταπεινή μου άποψη όλα αυτά και με όλους τους συνδυασμούς. Υπάρχει, όμως, και ένας άλλος παράγοντας που θέλουμε να τον αγνοούμε : το τυχαίο. Εμείς, σήμερα, θα επικεντρωθούμε σε μια στιγμή της Ιστορίας που ένας τυχαίος παράγοντας άλλαξε τον ρου της, για να καταλάβουμε πως μπορεί να δρα. Ένας τέτοιος παράγοντας ήταν ένα γεωλογικό φαινόμενο.
\
Ο λοιμός του Ιουστινιανού
Βρισκόμαστε στον 6ο αιώνα και στο θρόνο της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας βρίσκεται ο Ιουστινιανός. Αφού κατάφερε να ξεπεράσει την κρίση της Στάσης του Νίκα, ξεκινά μια σειρά από πολέμους για να επεκτείνει την αυτοκρατορία, ανακτώντας τα εδάφη που κάποτε της ανήκαν, δηλαδή την Ιταλία, την νότια Ιβηρική και την Βόρεια Αφρική.
Όμως … η ρομφαία του θανάτου επικρεμόταν πάνω από τα κεφάλια της αυτοκρατορίας.
Το 541 κ.χ. μια άγνωστη ασθένεια θα ξεσπάσει στη Μεσόγειο.
Τα πρώτα κρούσματα εμφανίζονται στο μεσογειακό λιμάνι της Αιγύπτου, το Πηλούσιο. (σήμερα Tell el-Farama στο ανατολικό Δέλτα των εκβολών του Νείλου, 30 km από την μεσογειακή είσοδο της διώρυγας του Σουέζ, στο Πορτ Σάιντ). Από εκεί θα μεταδοθεί σε όλες τις επαρχίες της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Πρώτα ανέβηκε στην ακτή του Λεβάντε και κατέστρεψε τη Γάζα και το 542 επιτέθηκε στην Ιερουσαλήμ, στην Αντιόχεια και στην Κωνσταντινούπολη. Κατά το τέλος της ίδιας χρονιάς επεκτάθηκε γύρω από την ανατολική Μεσόγειο αλλά και στο εσωτερικό της Ανατολίας. Τον επόμενο χρόνο έχει ήδη εξαπλωθεί σε όλη την Μεσόγειο και τέλος το 544 επεκτάθηκε σε όλη τη Γαλλία και έφθασε μέχρι και τις Βρετανικές νήσους.
Ο Προκόπιος της Καισάρειας, ο κατεξοχήν ιστορικός της εποχής, μας εξιστορεί:«…πάσαν δέ τήν οικουµένην διέδραµε…». Και συνεχίζει να μας πληροφορεί ότι η αρρώστια έπληξε αδιακρίτως τους πάντες «…βίους δὲ ἀνθρώπων ἅπαντας ἔβλαψε…», αφανίζοντας ολόκληρες πόλεις «…κεναί τῶν οἰκητόρων ἐγένοντο…».
Γεννάται , όμως, το ερώτημα:
Από πού προήλθε η νόσος ;
Αυτό που κάποτε θεωρούνταν εικασία τώρα αποτελεί βεβαιότητα: η πανδημία προήλθε από την κεντρική Αφρική.
Έχουμε δυο δεδομένα : 1ο οι ιστορικές πηγές αναφέρουν ότι το Πηλούσιο ήταν η πρώτη πόλη της Μεσογείου που επλήγη από την επιδημία. 2ο δεδομένο, δεν έχουμε καμία αναφορά από κανένα ιστορικό της εποχής που να μας υποδεικνύει κάποιο άλλο λιμάνι της Μεσογείου σαν ύποπτο της εμφάνισης της νόσου. Πως έφθασε, λοιπόν, η νόσος στο Πηλούσιο;
Ο κύριος ύποπτος θεωρείται το λιμάνι του Κλύσματος . Μια πόλη στα βόρεια της Ερυθράς Θάλασσας από όπου ξεκινούσε η διώρυγα του Τραϊανού-εκεί που τώρα ξεκινά η διώρυγα του Σουέζ. Η διώρυγα του Τραϊανού συνέδεε την Ερυθρά Θάλασσα με τον Νείλο.
Τα εμπορεύματα είτε από την Ινδία είτε από το εσωτερικό της Αφρικής κατέφθαναν στο λιμάνι του Κλύσματος και μέσω της διώρυγας του Τραϊανού και εν συνεχεία του Νείλου, έφθαναν στην Μεσόγειο. Με τη διώρυγα του Τραϊανού και των μικρότερων διόδων, το Κλύσμα και το Πηλούσιο βρισκόταν σε άμεση επικοινωνία. Η νόσος έφτασε πρώτα στο Κλύσμα και μετά στις άλλες πόλεις της Αιγύπτου.
Σύμφωνα με τον Προκόπιο (που τον βλέπουμε εδώ στην ακολουθία του Ιουστινιανού), η πανώλη σκότωνε μεταξύ πέντε και δέκα χιλιάδες ανθρώπους την ημέρα. Την ίδια αναφορά κάνει και ο κατά μια γενιά νεότερος του Ευάγριος, καθώς και ο συγγραφέας του 12ου αι. Μιχαήλ ο Σύρος .
Ένα από τα πιο πιεστικά προβλήματα που είχε να αντιμετωπίσει ο Ιουστινιανός ήταν η αφαίρεση των πτωμάτων.
Απαίτησε τα πτώματα να θάβονται και σε ιδιωτικούς τάφους διότι οι δημόσιοι τάφοι είχαν ξεχειλίσει. Αλλά αυτό δεν ήταν αρκετό και άρχισαν να ανασκάπτονται όλα τα διαθέσιμα μέρη, γεμίζοντας ακόμη και τους πύργους των τειχών με πτώματα. Επίσης πετούσαν τους νεκρούς από τα βράχια, περιμένοντας την παλίρροια να τους παρασύρει βαθιά στη θάλασσα.
Όταν φυσούσε ο άνεμος, η δυσωδία ήταν αφόρητη. Ο ίδιος ο Ιουστινιανός αρρώστησε σοβαρά, «…βασιλεί δέ Ιουστινιανώ χαλεπώτατα νοσήσαι ξυνέβη…» μας αναφέρει πάλι ο Προκόπιος. Η ασθένεια ήταν τόσο σοβαρή που τον έφερε στα πρόθυρα του θανάτου, «…ώστε ἐλέγετο ότι ἀπολώλει…», γεγονός που είχε και πολιτικές επιπτώσεις. Οι γιατροί δε στο Μέγα Παλάτιον τον είχαν εγκαταλείψει, θεωρώντας τον νεκρό. Η άσχημη κατάσταση του Ιουστινιανού έθετε θέμα διαδοχής, προκαλώντας την οργή και την αντίδραση της αυτοκράτειρας Θεοδώρας. Τότε ακούστηκαν φήμες για την διεκδίκηση του θρόνου από τον Βελισσάριο, επειδή εκείνος είχε την αμέριστη στήριξη του στρατού. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την φυλάκιση του στρατηγού και την δήμευση της περιουσίας του από την Αυτοκράτειρα Θεοδώρα.
Όταν ο Αυτοκράτορας ανάρρωσε και η κατάσταση στην ιταλική χερσόνησο είχε πάρει άσχημες διαστάσεις, ο Βελισσάριος θα ανακτήσει τον τίτλο του και την περιουσία του. Η ανάρρωση του Αυτοκράτορα, αναφέρει ο Προκόπιος, συνέβη όταν παρουσιάστηκαν σε όραμα οι Άγιοι Ανάργυροι και έδωσαν την πολυπόθητη θεραπεία. Όσο για τον ένδοξο στρατηγό
Βελισσάριο τα πράγματα δεν πήγαν και τόσο καλά.(Στην διαφάνεια απεικονίζεται ο στρατηγός του αυτοκράτορα, ο Βελισάριος, δίπλα στον αυτοκράτορα σε ένα ψηφιδωτό στο ναό του Αγίου Βιταλίου στην ιταλική πόλη Ραβένα). Ο Flavius Belisarius γεννήθηκε στη Γερμανικεία της Θράκης περίπου το 500. Είναι ο πιο ικανός στρατιωτικός ηγέτης της ύστερης ρωμαϊκής ιστορίας. Πολέμησε σε όλα τα μέτωπα: στην Ανατολή εναντίον των Περσών, στη Βόρεια Αφρική εναντίον των Βανδάλων και στην Ιταλία εναντίον των Γότθων. Οι βυζαντινοί ιστορικοί του 12ου αιώνα αναφέρουν πολλές και αντιφατικές λεπτομέρειες γύρω από την τύχη του Βελισάριου. Ο ποιητής και χρονογράφος Μιχαήλ Γλυκάς τον παρουσιάζει να αντιμετωπίζει την ποινή του αποκεφαλισμού, ενώ ο θεολόγος Ιωάννης Ζωναράς γράφει ότι πέθανε στη φυλακή, αντιμετωπίζοντας κατηγορίες συνωμοσίας εναντίον του Ιουστινιανού. Ο δε λόγιος
Ιωάννης Τζέτζης περιγράφει πώς ο ήρωας τυφλώθηκε και αναγκάστηκε να γίνει ζητιάνος για να ζήσει. Από αυτήν τη μαρτυρία φαίνεται ότι επηρεάστηκε ο ζωγράφος Νταβίντ. Για μερικούς ιστορικούς, αποφασιστικό ρόλο στην τραγική του μοίρα έπαιξε (εκτός από το φθόνο του Ιουστινιανού για τη δόξα που του έκλεβε ο στρατηγός του) και η σύζυγός του, η Αντωνίνα, η οποία υπήρξε στενή φίλη της αυτοκράτειρας Θεοδώρας. Ο ιστορικός Προκόπιος την κατηγόρησε (στην “Απόκρυφη Ιστορία”) για τον άστατο βίο και τον αδίστακτο χαρακτήρα της. Ο βίος και τα κατορθώματα του γενναίου στρατηγού γοήτευσαν τη λαϊκή φαντασία, που συνέθεσε πολλές αφηγήσεις για την τύχη του. Πολλοί λόγιοι και καλλιτέχνες ασχολήθηκαν με το βίο του. Την ιστορία των πολέμων του την έγραψε ο συνομήλικός του Προκόπιος.
Η πανώλη του Ιουστινιανού υπήρξε η πρώτη πανδημία πανώλης στον κόσμο. Εκδηλώθηκε σε διαδοχικά τμήματα μεταξύ του 6ου και του 8ου αι. κ.χ. Μετά από τέσσερις μήνες, η πανώλη έχασε το σθένος της και το φθινόπωρο του 542 έφυγε από την Κωνσταντινούπολη. Η πόλη είχε χάσει σχεδόν το 40% του πληθυσμού της. Έχει υπολογιστεί πως η Ιουστινιάνειος πανώλη στοίχισε τη ζωή σχεδόν σε 15 εκατομμύρια άτομα σε ολόκληρο τον τότε γνωστό κόσμο. Αυτό αντιστοιχεί στο 10% περίπου του τότε παγκόσμιου πληθυσμού, αν συμπεριλάβει κανείς την Ευρώπη, την Ασία και την Αφρική (κυρίως το βόρειο τμήμα της). Για τους επόμενους δύο αιώνες, η πανώλη επέστρεψε σε 18 κύματα, αλλά χωρίς την αρχική βία. Το τελευταίο κύμα ξέσπασε στη Νάπολη το 767. Στη συνέχεια εξαφανίστηκε χωρίς προφανή λόγο για έξι αιώνες, μέχρι την μοιραία επιστροφή του το 1347: ήταν … ο μαύρος θάνατος.
Ο Προκόπιος είδε την πανδημία με ιστορικό βλέμμα. Όμως έχουμε περιγραφές από θρησκευτική και αποκαλυπτική ματιά. Αντιμετώπισαν την πανώλη ως μια «διαβολική» ασθένεια που λειτουργούσε ως πράξη εκδίκησης ενός εξοργισμένου θεού εξαιτίας των αμαρτιών του κόσμου. Ακόμα και οι ειδωλολατρικές πεποιθήσεις αναζωπυρώθηκαν σε μια προσπάθεια να θεραπεύσουν την τραγωδία: υπήρχαν εκείνοι που κατέφυγαν σε ονειροκρίτες και σε μάγους οι οποίοι ετοίμαζαν αλοιφές με σκόνες από τους τάφους των αγίων. Λέγεται ότι ο επίσκοπος και ιστορικός Γρηγόριος της Τούρς θεράπευσε ένα αγόρι δίνοντας το να πιει νερό το οποίο είχε στάχτες που εξήχθησαν από τον τάφο του Αγίου Ιουλιανού του μάρτυρα.
Η πανώλη σήμαινε όχι μόνο το θάνατο, αλλά και το φόβο και την υστερία. Ο Ιωάννης της Εφέσου περιγράφει τι συνέβαινε στην πατρίδα του, την Άμιδα της Συρίας: οι κάτοικοι διέσχισαν τους δρόμους παραπατώντας σαν κοτόπουλα ή γάβγιζαν σαν σκύλοι. Τα παιδιά ανάμεσα στους τάφους, φώναζαν και δάγκωναν το ένα το άλλο και δεν θυμόταν τον τρόπο επιστροφής στο σπίτι τους, αν βέβαια υπήρχε κάποιος να τους περιμένει εκεί. Οι απελπισμένοι κάτοικοι κραύγαζαν ότι μόνο η παρέμβαση των Αποστόλων θα μπορούσε να σώσει την πόλη, ενώ κατέφυγαν στις εκκλησίες, όπου πέθαναν, εξαντλημένοι από την ασθένεια.
Ποιες ήταν οι επιπτώσεις στην Ρωμαϊκή αυτοκρατορία;
Οι άμεσες συνέπειες της πανώλης ήταν ο πληθωρισμός, η φτώχεια, η πείνα και σαν επακόλουθο, η δραστική μείωση του πληθυσμού. Οι επιπτώσεις στην κοινωνία, στην οικονομία, στο στράτευμα, στη θρησκεία ήταν σημαντικές και πολλές.
Η οικονομία κατέρρευσε όταν ο αριθμός των νεκρών ξεπέρασε τον αριθμό των ζωντανών που μπορούσαν να εργασθούν. Το παγκοσμίου εμβέλειας νόμισμα υποτιμήθηκε. Οι μισθοί αυξήθηκαν στα ύψη λόγω έλλειψης εργασίας, πυροδοτώντας ένα κύμα πληθωρισμού δεκαετιών, παρόλο που το εμπόριο και οι ανταλλαγές είχαν σταματήσει.
Όπως είναι λογικό η αρρώστια έπληξε σε μεγαλύτερο ποσοστό τον φτωχό πληθυσμό. Για να καταλάβουμε πόσο είχαν πληγεί οι κατώτερες κοινωνικά τάξεις θα ανατρέξουμε σε μια Νεαρά του 544, που αναφέρεται σε τεχνίτες διαφόρων επαγγελμάτων, σε εργάτες γης , ακόμα και σε ναύτες, οι οποίοι ζητούσαν διπλάσια και τριπλάσια μεροκάματα. Αυτό υποδηλώνει ότι παρουσιάστηκε έλλειψη εργατικών χεριών και μεγάλα τμήματα εδάφους έμειναν ακαλλιέργητα. Πολλοί άνθρωποι για να προστατευτούν, εγκατέλειψαν τις πόλεις και μετανάστευσαν σε χωριά, όπου θα ήταν πιο εύκολη και ασφαλής η διαβίωσή τους. Ευνοήθηκε η φυγή προς την ύπαιθρο και τα μοναστήρια. Ο Μιχάηλ ο Σύρος μας το επιβεβαιώνει με την πληροφορία ότι η επιδημία έπληξε τους φτωχούς και τους κατοίκους της υπαίθρου στην δε Κωνσταντινούπολη οι αγοραπωλησίες σταμάτησαν, τα μαγαζιά έκλεισαν, αγαθά δεν υπήρχαν στην ύπαιθρο, οι αγέλες εγκαταλείφθηκαν, οι αγροί έμειναν αθέριστοι και τα αμπέλια ατρύγητα.
Η επιδημία δεν τελείωσε την δεκαετία του 540 αλλά ξαναεμφανίσθηκε και το 553. Το δεύτερο αυτό κύμα που έφτασε μέχρι το 561 έπληξε πολλές περιοχές της αυτοκρατορίας, και στην Ανατολή και στη Δύση, και είχε τεράστιες συνέπειες, γιατί εξολόθρευσε τους νέους που ανανεώνουν τον πληθυσμό.
κακό συνεχίστηκε δεκαπέντε χρόνια μετά, το 573-574 σαν τρίτο κύμα. Το δε τέταρτο, από το 588 ώς το 591, συνέπεσε με την επιδρομή των Αβαροσλάβων που πολιόρκησαν την Θεσσαλονίκη. Μάλιστα ο συγγραφέας των «Θαυμάτων του Αγίου Δημητρίου», μας δίνει την πολύ σημαντική πληροφορία ότι η νόσος έπληξε τους νέους και ότι όσοι γεωργοί επέζησαν βρέθηκαν στη διάρκεια της πολιορκίας εκτός των τειχών για γεωργικές εργασίες και δεν μπόρεσαν να υπερασπιστούν την πόλη.
Και τέλος ο λοιμός έπληξε την ανατολική αυτοκρατορία για πέμπτη και τελευταία φορά από το 599-600. Η πανδημία ήταν τόσο σφοδρή και επεκτάθηκε σε όλες σχεδόν τις περιοχές του Ρωμαϊκού Κράτους, στην Ανατολή και τη Δύση. Δεν σταμάτησε , όμως, εκεί αλλά επεκτάθηκε και έξω από αυτό όπως στην Περσία. Κατά τον Μιχαήλ τον Σύρο τα θύματα, που μετρήθηκαν, ήταν 3.180.000.
Τα επανωτά κτυπήματα της πανδημίας επέφεραν έλλειψη σιταριού, κρασιού, φρούτων, αλλά και γάλακτος και κρέατος, διότι από το 546-548 υπήρχε επιζωοτία (επιδημία που μεταδίδεται από ζώο σε ζώο ή και σε άλλα είδη ζώων), η οποία εξολόθρευσε τον ζωικό πληθυσμό. Όλες οι πηγές μιλούν για πολλούς θανάτους όχι μόνο εξαιτίας της ασιτίας, αλλά και λόγω βουλιμίας· πολλοί, εξασθενημένοι έτρωγαν υπερβολικά, όταν έβρισκαν οποιαδήποτε τρόφιμα, και πέθαιναν.
Ο πληθυσμός των πόλεων μειώθηκε και το κύμα αστικοποίησης ανακόπηκε. Η μείωση του πληθυσμού και η εγκατάλειψη περιοχών θα αντισταθμιστεί με τον ερχομό νέων αποίκων που θα εγκατασταθούν στα Βαλκάνια, την Ιταλική και την Ιβηρική χερσόνησο αλλάζοντας την φυλετική και γλωσσική σύστασή τους. Ο Μεσαίωνας ξεκινούσε!!!
Η Κάθοδος των Σλάβων.
Οι νέοι άποικοι είναι οι Σλάβοι (δηλαδή Σέρβοι, Κροάτες, Βούλγαροι) και οι Γερμανοί. Οι σχέσεις τους με την αυτοκρατορία θα είναι άλλοτε ειρηνικές (αφομοίωση, εκχριστιανισμός), και άλλοτε εχθρικές και πολεμικές.
Οι συνέπειες της πανώλης ήταν καταστροφικές για την αυτοκρατορία. Τα στρατεύματα, μέχρι τότε ενωμένα και πάντα σε κίνηση, αποδεκατίστηκαν και αποδυναμώθηκαν από την ασθένεια, και σε μερικές δεκαετίες τα εδάφη που κατακτήθηκαν με τόση προσπάθεια, χάθηκαν. Εξαιτίας της απουσίας ανδρών, ο βυζαντινός στρατός θα αρχίσει να επανδρώνεται με αλλοδαπούς και μισθοφόρους.
Τέτοια ήταν η κατάρρευση του στρατού που το 559 μια στρατιά Κουτριγούρων (Βούλγαροι), με ομάδες Σκλαβίνων, θα φτάσει στη Θράκη. Εκεί θα διαιρεθεί σε τρία τμήματα: το ένα προωθήθηκε μέσω Μακεδονίας και της Θεσσαλίας ως τα στενά των Θερμοπυλών, όπου και αναχαιτίστηκε από τους αμυνόμενους Βυζαντινούς. Το δεύτερο επιτέθηκε στη χερσόνησο της Καλλίπολης, αλλά ηττήθηκε. Το τρίτο τμήμα βάδισε προς την Κωνσταντινούπολη, υπερφαλάγγισε το Μακρό Τείχος και ερήμωσε τα προάστια. Τη στιγμή του οξύτατου κινδύνου ο Ιουστινιανός θα ανακαλέσει τον αδικημένο και ηλικιωμένο πια Βελισάριο.
Αυτός ανάγκασε τους βάρβαρους να υποχωρήσουν και ενίσχυσε τον στόλο στο Δούναβη για να εμποδίσει την υποχώρησή τους. Αυτό το στρατήγημα αποδείχτηκε αποτελεσματικό. Οι βάρβαροι μεταξύ δυο πυρών ζήτησαν ειρήνη και επέστρεψαν στα μέρη τους.
(https://eranistis.net/wordpress/2018/06/24/η-κάθοδος-των-σλάβων-στα-βαλκάνια-και-σ/)
Τα προβλήματα, όμως δεν σταμάτησαν. Το 578 οι Άβαροι ξεκίνησαν την πολιορκία του Σίρμιου. (Το Σίρμιο , η σημερινή Σρέμσκα Μιτρόβιτσα στη βόρεια Σερβία, ήταν πρωτεύουσα της ρωμαϊκής επαρχίας της Κάτω Παννονίας. Το 294 το Σίρμιο ανακηρύχτηκε μία από τις τέσσερις πρωτεύουσες της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας.) Μετά από δύο χρόνια πολιορκίας, η πόλη κατακτήθηκε.Το 586 Άβαροι και Σλάβοι λεηλάτησαν περιοχές της Ελλάδας και πολιόρκησαν τη Θεσσαλονίκη, η οποία, όμως, σώθηκε. Στην συνέχεια 100.000 ΄Αβαροι και Σλάβοι, αφού αποχώρησαν από την Θεσσαλονίκη, προχώρησαν προς την Θεσσαλία και την Ήπειρο και κατέβηκαν μέχρι την Πελοπόννησο όπου το μεγαλύτερο μέρος τους παρέμεινε μόνιμα.Η στρατιωτική ισχύς τους και η ερήμωση μεγάλων περιοχών της Ρωμαϊκής επικράτειας, εξ αιτίας της πανώλης, διευκόλυνε την εγκατάσταση σλαβικού αγροτικού πληθυσμού στην Βαλκανική.
Η σλαβική φυλετική ομάδα εκμεταλευόμενοι την πληθυσμιακή τους υπεροχή αλλά και την ερήμωση των νότιων περιοχών, άλλαξαν την πληθυσμιακή σύσταση των περιοχών που εγκαταστάθηκαν. Δεν ήταν η πρώτη φορά που εισήλθαν οι Σλάβοι στην αυτοκρατορία. Ίσως από τον 3ο αιώνα κάποιοι μεμονωμένοι Σλάβοι να εγκαταστάθηκαν νοτίως του Δούναβη, αλλά δεν επρόκειτο ασφαλώς για μια οργανωμένη προσπάθεια εγκατάστασης. Οι πρώτες τεκμηριωμένες εισβολές Σλάβων συνέβησαν κατά τη βασιλεία του Ιουστίνου Α΄ (518 – 527) χωρίς ωστόσο αυτές οι επιθέσεις να πάρουν μεγάλες διαστάσεις μέχρι την εποχή του Ιουστινιανού.
Ο ιστορικός του 6ου αιώνα Προκόπιος αναφέρει: «Το
Ιλλυρικό και όλη η Θράκη, δηλαδή απ’ το Ιόνιο Πέλαγος ως τα προάστια της Κωνσταντινούπολης μαζί με την Ελλάδα και τη χερσόνησο (εννοεί τη χερσόνησο της Καλλίπολης), κατακλύζονταν απ’ τους Ούννους (εννοεί τους Βούλγαρους), τους Σκλαβίνους και τους Άντες σχεδόν κάθε χρόνο απ’ την εποχή που ο Ιουστινιανός ανέλαβε τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία και προξενούσαν ανείπωτα κακά στους κατοίκους». Πάλι σύμφωνα με τον Προκόπιο την χρονιά που ξεσπάει η θανατηφόρα πανούκλα, δηλαδή το 541, Πρωτοβούλγαροι εισβάλουν στην Αττικοβοιωτία και αφού καταστρέφουν τις πόλεις και τα χωριά αποχωρούν μεταφέροντας περίπου 120.000 αιχμάλωτους, που κατά το πλείστον ήταν γυναίκες και παιδιά, οι οποίοι τα επόμενα χρόνια αναμείχθηκαν με τους θύτες τους αλλάζοντας και αυτών την πληθυσμιακή τους σύνθεση.
Όμως δεν είναι μόνον οι Σλάβοι που αποικίζουν την Ελληνική χερσόνησο. Στην ερημωμένη Ήπειρο εκτός από τους Βαγιωνήτες Σλάβους που εγκαθίστανται μεταξύ του 583 και του 610, γύρω στο 688 ο Ιουστινιανός ο Β’ μεταφέρει ένα μέρος από τις 12.000 Μαρδαΐτες του Λιβάνου στη Νικόπολη ενώ ένα άλλο στην Πελοπόννησο και την Κεφαλονιά.
Για δεκαετίες, η Ευρώπη και η Ασία βρέθηκαν στο επίκεντρο της προοδευτικής κλιματικής υποβάθμισης και οι δεκαετίες του τριάντα και του σαράντα του έκτου αιώνα είναι από τις πιο κρύες της ύστερης αρχαιότητας. Το 536 είναι «έτος χωρίς καλοκαίρι» και τα κρύα καλοκαίρια επαναλαμβάνεται το 540 και 541.
Οι Κλιματικές δυσμενείς συνθήκες, η πείνα και ο βάκιλος της πανώλης σε δύο χρόνια μειώνει τους κατοίκους της Αυτοκρατορίας κατά περίπου τέσσερα εκατομμύρια, από τα είκοσι έξι στις αρχές της δεκαετίας του 540, και κατά άλλα πέντε στα επόμενα εξήντα χρόνια, ξεκινώντας την παρακμή της. Επί Ιουστίνου Β’, διαδόχου του Ιουστινιανού μεταξύ 565 και 578, οι Λομβαρδοί κατέλαβαν μεγάλο μέρος της ιταλικής χερσονήσου, οι Σλάβοι εισήλθαν στα Βαλκάνια και οι Άβαροι εγκαταστάθηκαν κατά μήκος του Δούναβη.
Η προέλαση των Σλάβων θεωρείται από τους Σλαβιστές ως η τελευταία φάση των μεταναστεύσεων που επηρέασαν τον έκτο και τον έβδομο αιώνα. Το να θεωρούμε τους Σλάβους μόνον ως «εισβολείς» είναι στην πραγματικότητα λάθος αν κοιτάξουμε την τεχνική της πλανόδιας γεωργίας.
Αυτή η τεχνική, μάλιστα, προέβλεπε προσωρινή καλλιέργεια εντός μιας περιοχής που σταδιακά εκκαθαρίστηκε και μόλις εξαντλούνταν οι χώροι αυτοί οι πληθυσμοί αναγκαζόταν να μετακινηθούν για να αποικήσουν άλλους έρημους αλλά εύφορους τόπους.
Ο αγροτικός χαρακτήρας και, κατά συνέπεια, η απουσία σταθερού οικισμού, δεν αποκλείει ωστόσο τον εκτοπισμό των Σλάβων που προκλήθηκε από επιδρομές άλλων πληθυσμών όπως των Αβάρων.
Το 568 οι Λομβαρδοί, ένας γερμανικός λαός, εγκατέλειψαν την περιοχή της Παννονίας για να κατευθυνθούν προς την ιταλική χερσόνησο και, λίγο αργότερα, η παρουσία τους αντικαταστάθηκε από τους Σλάβους και τους Αβάρους. Έτσι, το αρχαίο Friuli της Ιταλίας, μια περιοχή μεταξύ του σημερινού Friuli και της αποικισμός θα ήταν γεγονός αν δεν τους σταματούσε ο Λογγοβάρδος δούκας του Cividale στην μάχη του Broxas. Μιας σημαντικότατης μάχης που σταμάτησε την προέλαση των Σλάβων στην Ιταλική χερσόνησο.
Η δε Παννονία και η γειτνίασή της με τον Δούναβη πρόσφεραν εύκολη πρόσβαση στη Δυτική Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένης αυτής της Βαλκανικής χερσονήσου. Σε αυτό το στρατηγικό σημείο οι Άβαροι, πληθυσμός τουρκικής καταγωγής και με κατακτητικό χαρακτήρα, ίδρυσαν το Χανάτο των Αβάρων με πληθυσμό κατά κύριο λόγο σλαβικό. Οι Σλάβοι υπέστησαν μια πολύ σκληρή κυριαρχία, ακόμα κι αν κατάφεραν να διατηρήσουν τον τρόπο ζωής τους. Όμως ωθούμενοι από την ανάγκη να αποικίσουν άλλες χώρες για παραγωγικούς σκοπούς, απομακρύνθηκαν σταδιακά από την κυριαρχία των Αβάρων.
Και ενώ αυτά συνέβαιναν ο Πάπας Γρηγόριος Α’, που εκλέχτηκε το 590 μετά τον θάνατο από πανώλη του Πελάγιου Β’, αναρωτιόταν αν δεν πρόκειται να «γίνουμε μάρτυρες του τέλους του κόσμου». Είχε προηγηθεί μια μεγάλη πλημμύρα του Τίβερη στη Ρώμη η οποία προκάλεσε την κατάρρευση των σπιτιών και κατέστρεψε τις αποθήκες των σιτηρών. Ο ίδιος ποντίφικας εφάρμοσε την πολιτική της συνύπαρξη του Παπισμού και της Αυτοκρατορίας , του ρωμαϊκού λαού με τους λαούς που ήρθαν απ’ έξω. Προέτρεψε τους ερημίτες και τους μοναχούς να ανακτούν δάση και βάλτους για καλλιέργεια και να ευνοούν τον επανοίκηση της υπαίθρου που είχε ερημώσει εξαιτίας της πανώλης. Θεώρησε δε την πολιτική αυτή ως μονόδρομο για να σωθεί ο κόσμος.
Στον λατινόφωνο και ελληνόφωνο πληθυσμό της αυτοκρατορίας προστέθηκαν οι γερμανόφωνοι στα δυτικά και οι σλαβόφωνοι στα ανατολικά σε τέτοιο βαθμό που πολλά από τα πάλαι ποτέ Δυτικά της εδάφη να κατοικούνται πλέον κατά πλειονότητα από Γερμανόφωνους ενώ στα Ανατολικά από Σλαβόφωνους. Το εμπόριο παρήκμασε, οι πόλεις και ο πληθυσμός συρρικνώθηκαν, το πολιτικό σκηνικό κατακερματίστηκε, ενώ οι όποιες τεχνολογικές καινοτομίες που υπήρχαν μέχρι τότε ξεχάστηκαν ή στην καλύτερη περίπτωση δεν εξελίχθηκαν.
Ο λοιμός του Ιουστινιανού σηματοδοτεί το τέλος του αρχαίου κόσμου. Τα χτυπήματα της επιδημίας αποτέλεσαν την διαχωριστική γραμμή μεταξύ της αρχαιότητας που πέθαινε και του αναδυόμενου Ευρωπαϊκού Μεσαίωνα, καθώς η αποδυνάμωση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας διευκόλυνε την ανάπτυξη των δυτικών και κεντρικών βασιλείων της Ευρώπης. «Ένας κόσμος τελείωνε γρήγορα ένας άλλος, πολύ διαφορετικός, ετοιμαζόταν να γεννηθεί»
Ιστορικοί και επιστήμονες για πολλά χρόνια προσπαθούν να εξηγήσουν την παρακμή της παντοδύναμης Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Όλοι θεωρούν πως κύρια αιτία της ήταν οι βίαιες γεωπολιτικές αλλαγές της εποχής και κυρίως η κάθοδος των βαρβάρων.
Τι προκάλεσε, όμως, την κάθοδο των βαρβάρων;
Η απάντηση έρχεται από την Γεωλογία και τις επιστήμες του περιβάλλοντος.
Οι ερευνητές είχαν από καιρό υποψιαστεί ότι η αιτία όλης αυτής της δυστυχίας μπορεί να ήταν μια ηφαιστειακή έκρηξη που γέμισε την ατμόσφαιρα της Γης με στάχτη. Αλλά τώρα οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι υπήρξαν δύο εκρήξεις – μια το 535 ή το 536 στο βόρειο ημισφαίριο και μια άλλη το 539 ή το 540 στους τροπικούς – που διατήρησαν τις θερμοκρασίες στο βορρά χαμηλές μέχρι το 550. Η αποκάλυψη προέρχεται από μια νέα ανάλυση που συνδυάζει αφενός πυρήνες πάγου που συλλέχθηκαν στην Ανταρκτική και τη Γροιλανδία και αφετέρου με δεδομένα από δακτυλίους δέντρων απ’ όλο τον κόσμο. Είτε από την Ιρλανδία, από κορμούς δέντρων βελανιδιάς, είτε από την Φινλανδία όλα συγκλίνουν στην κλιματική ψύξη.
Στην παρακάτω διαφάνεια βλέπουμε δείγμα βελανιδιάς από την Βόρεια Ιρλανδία, με δακτυλίους που εκτείνονται στη γνωστή κλιματική ύφεση, περίπου 536-550. Σημειώνεται το έτος 532, μετά το οποίο οι δακτύλιοι στενεύουν αισθητά. Ωστόσο, η πραγματική ανωμαλία αρχίζει το 536 και φτάνει στη δεκαετία του 540. Αυτό το δείγμα βελανιδιάς φαίνεται ολόκληρο στο επάνω αριστερό ένθετο, ενώ το επάνω δεξιά απεικονίζει μια ώριμη σύγχρονη βελανιδιά, του είδους “King’s Oak».
Φαίνεται ότι η τραγωδία του έκτου αιώνα είναι μόνο ένα κεφάλαιο σε μια μακρά ιστορία ηφαιστειακών παρεμβολών. Σύμφωνα με τα δεδομένα, σχεδόν όλα τα ακραία καλοκαιρινά φαινόμενα ψύξης στο βόρειο ημισφαίριο τα τελευταία 2.500 χρόνια μπορούν να εντοπιστούν σε ηφαίστεια.
Στην διαφάνεια παρατηρούμε την μεγάλη πτώση της θερμοκρασία την δεκαετία του 530 όπως και την μείωση των βροχοπτώσεων την ίδια εποχή.
Στο έγκυρο επιστημονικό περιοδικό Nature οι ερευνητές εντόπισαν 238 εκρήξεις στα τελευταία 2.500 χρόνια. Περίπου οι μισές βρίσκονταν στα μεσαία έως μεγάλα γεωγραφικά πλάτη στο βόρειο ημισφαίριο, ενώ 81 στις τροπικές περιοχές. Είναι εύκολο να διακρίνεις αν ένα ηφαίστειο βρίσκεται στους τροπικούς ή σε μεγαλύτερα γεωγραφικά πλάτη. Λόγω της περιστροφής της Γης, υλικό από τροπικά ηφαίστεια καταλήγει τόσο στη Γροιλανδία όσο και στην Ανταρκτική, ενώ το υλικό από τα βόρεια ηφαίστεια τείνει να παραμείνει στο βορρά. Οι ακριβείς πηγές των περισσότερων εκρήξεων είναι ακόμη άγνωστες, αλλά η ομάδα μπόρεσε να αντιστοιχήσει τις επιδράσεις τους στο κλίμα με τα αρχεία των δέντρων.
Είναι πάλι ο Προκόπιος εκείνος που περιγράφει της κλιματολογικές αλλαγές της εποχής του επισημαίνοντας ότι πέντε περίπου χρόνια πριν από την εκδήλωση της πανδημίας πανώλης, απλώθηκε στην ατμόσφαιρα παγκοσμίως ένα βαρύ πέπλο σκόνης που συνέβαλε στο να μειωθεί για αρκετό καιρό η ακτινοβολία του ήλιου. Έγραψε: «Και κατά τη διάρκεια αυτής της χρονιάς συνέβη ένα πολύ τρομερό γεγονός. Διότι ο ήλιος έδωσε το φως του χωρίς λάμψη, όπως το φεγγάρι, κατά τη διάρκεια ολόκληρου αυτού του έτους, και φαινόταν υπερβολικά σαν τον ήλιο σε έκλειψη, γιατί οι ακτίνες που έριχνε δεν ήταν καθαρές ούτε τέτοιες που συνηθίζει να ρίχνει. Και από τότε που συνέβη αυτό, οι άνθρωποι δεν ήταν ελεύθεροι ούτε από πόλεμο ούτε από επιδημία ούτε από οποιοδήποτε άλλο πράγμα που οδηγεί στο θάνατο. Και ήταν η εποχή που ο Ιουστινιανός ήταν στο δέκατο έτος της βασιλείας του [536/37].
Παρόμοιες περιγραφές έχουμε και από τον Ιωάννη της Εφέσου, έναν εκκλησιαστικό ιστορικό του έκτου αιώνα :«Το έτος 848(σεληνιακό έτος) [536/37 Κ.Χ.] υπήρχε ένα σημάδι στο ήλιο που δεν είχε εμφανισθεί και αναφερθεί ποτέ στον κόσμο. … Λέγεται λοιπόν ότι ο ήλιος σκοτείνιασε και το σκοτάδι του κράτησε ενάμιση χρόνο, δηλαδή δεκαοκτώ μήνες. Κάθε μέρα έλαμπε για περίπου τέσσερις ώρες, και ακόμα αυτό το φως ήταν μόνο μια αδύναμη σκιά. Όλοι δήλωσαν ότι ο ήλιος δεν θα ανακτούσε ποτέ το αρχικό του φως. Οι καρποί δεν ωρίμασαν και το κρασί είχε γεύση σαν ξινό σταφύλι».
Τα προβλήματα στην Ιταλία έγιναν πολύ χειρότερα. Η Βόρεια και Κεντρική Ιταλία, υπό τον έλεγχο των Οστρογότθων, είχε σοβαρό λιμό το 538, με μια αναφορά να ισχυρίζεται ότι πέθαναν 50.000 άνθρωποι. Αποδόθηκε στο γεγονός ότι η γη δεν είχε καλλιεργηθεί κατά το προηγούμενο έτος. Προβλήματα υπήρχαν και αλλού.
Τα ιρλανδικά έγγραφα αναφέρουν μια «αποτυχία του ψωμιού» το 536 και ξανά το 539.
Τα βρετανικά Annales Cambriae αναφέρονται σε έναν μεγάλο αριθμό θανάτων («θνησιμότητα») στη Βρετανία και την Ιρλανδία το 537, αλλά δυστυχώς δεν λένε την αιτία.
Η Κίνα φαίνεται να έχει πληγεί σοβαρά. Οι αναφορές μας πληροφορούν για μια σοβαρή ξηρασία και καταιγίδες σκόνης, αλλά και χιόνι, χαλάζι και παγετό στη νότια Κίνα τα καλοκαίρια του 536 και του 537. Το Nánshǐ («Ιστορία του Νότου») αναφέρει τα εξής: «ο λιμός συνέβη το 538 και η Αυτοκρατορική Αυλή αποφάσισε στις 30 Ιανουαρίου του έτους να εφαρμόσει απαλλαγή από φόρους – μια περικοπή στις 12 νότιες επαρχίες όπου παρατηρήθηκαν λιμοί, ειδικά σε όσους δεν μπορούσαν να πληρώσουν το φόρο». Η ξηρασία φαίνεται να είχε ξεκινήσει το 535, που αν είναι σωστό σημαίνει ότι προϋπήρχε της ομίχλης. Ένας χειρότερος λιμός ακολούθησε στη βόρεια Κίνα. Ένα έγγραφο δίνει τον εκπληκτικό αριθμό της θνησιμότητας 70% έως 80% μεταξύ του πληθυσμού μιας περιοχής και αναφέρει επίσης ότι συνέβη κανιβαλισμός.
Τα ακραία καιρικά φαινόμενα των ετών 535-540 ήταν τα πιο σοβαρά καιρικά φαινόμενα κλιματικής ψύξης στο Βόρειο Ημισφαίριο τα τελευταία 2.000 χρόνια. Ήταν τα πιο παρατεταμένα επεισόδια βραχυχρόνιας διάρκειας που συνέβησαν.
Η ηφαιστειακή έκρηξη
Ο πρώτος ύποπτος για την κλιματική ψύξη του 6ου αι. είναι Ο πρώτος ύποπτος για την κλιματική ψύξη του 6ου αι. είναικάποιο ηφαίστειο που εξερράγη το 535/6 και σκόρπισε τόση σκόνη σε ολόκληρη την ατμόσφαιρα που για χρόνια η ξηρασία και ο λιμός κατέκτησαν την γη. Και λέμε ύποπτος και όχι ένοχος διότι ακόμη οι ερευνητές δεν έχουν καταλήξει. Και ξέρετε πως διαφωνούν και πόσο κρατάει η διαφωνία τους. Είναι αλήθεια, πάντως, πως η έρευνα εντοπισμού του ένοχου μετά από 1500 χρόνια χωρίς την ύπαρξη αυτοπτών μαρτύρων είναι πάρα πολύ δύσκολη.
Ποιο ηφαίστειο έφταιγε;
Υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι υπήρξαν δύο εκρήξεις σε σύντομη διαδοχή τόσο από τους πυρήνες του πάγου όσο και από τους δακτυλίους των δέντρων. Η πρώτη έκρηξη εμφανίζεται μόνο στο βόρειο ημισφαίριο. Οι αναφορές για ομίχλη προέρχονται όλες από βορειότερα από 35 μοίρες. Πιο νότια, συμπεριλαμβανομένου μεγάλου μέρους της Κίνας, οι ουρανοί ήταν προφανώς πιο καθαροί. Οι δακτύλιοι δέντρων που δείχνουν τον άσχημο καιρό του 537 είναι επίσης από μεγάλα βόρεια γεωγραφικά πλάτη, 50-70 μοίρες. Όλα δείχνουν μια έκρηξη σε μεσαίο έως μεγάλο γεωγραφικό πλάτος, επηρεάζοντας τις βόρειες περιοχές. Η ομίχλη εμφανίστηκε για πρώτη φορά στις 24 Μαρτίου του 536, υποδηλώνοντας ότι η έκρηξη συνέβη (ή ξεκίνησε) στις αρχές Μαρτίου.
Στην παρακάτω διαφάνεια βλέπουμε τις 25 πιο ισχυρές εκρήξεις ηφαιστείων , σε φθίνουσα σειρά, των τελευταίων 2.500 ετών.Κατατάσσονται ως προς τη συνολική
ποσότητα θειικού άλατος, που μετατρέπεται σε κάτι που ονομάζεται ‘global forcing’ «παγκόσμια επιβολή». Αυτός είναι
ένας αριθμός που δείχνει πόση από την ισχύ του ηλιακού φωτός αναχαιτίζεται από το θειικό στρώμα. Ο Ήλιος
μας παρέχει 1000 Watt ανά τετραγωνικό μέτρο (υποθέτοντας ότι είναι απευθείας από πάνω). Έχουν μεταφερθεί εκτός των
άλλων το έτος ψύξης, η μείωση της παγκόσμιας θερμοκρασίας και ο τόπος του ηφαιστείου. Η κορυφαία έκρηξη ήταν το έτος 426 π.κ.χ., από ένα άγνωστο ηφαίστειο που μείωσε την παγκόσμιο ηλιακή ακτινοβολία κατά 35,6 Watt ανά τετραγωνικό μέτρο. Σε αυτήν τη λίστα, το συμβάν 535/6 είναι ο αριθμός 18. Έως τώρα δεν έχει βρεθεί ακόμη κανένα ηφαίστειο που να εκπληρεί όλες τις προδιαγραφές μιας τεράστιας έκρηξης για το έτος αυτό, ούτε η Ιαπωνία, ούτε η Καμτσάτκα ούτε η Βόρεια Αμερική δεν εμφανίζουν σημαντικά κοιτάσματα τέφρας που να αντιστοιχούν σε εκείνη την εποχή. Η συζήτηση δεν έχει τελειώσει, αλλά το ενδιαφέρον των ερευνητών εστιάζεται στην χερσόνησο της Καμτσάτκας στα ηφαίστεια Ksudach και Opala αλλά και στο ηφαίστειο στις νήσους Αζόρες του Ατλαντικού.
Και πριν προλάβει να ισορροπήσει η ατμόσφαιρα ένα δεύτερο ηφαίστειο εκρήγνυται.(https://www.smithsonianmag.com/science-nature/sixth-century-misery-tied-not-one-two-volcanic-eruptions-180955858/)
Η δεύτερη έκρηξη επηρέασε και τα δύο ημισφαίρια και πρέπει να ήταν μια έκρηξη στους τροπικούς. Η έκρηξη του 540 είναι ο αριθμός 5. Εάν είχαν συμβεί ταυτόχρονα με εκείνη του 536, θα κατατάσσονταν ως ο αριθμός 3, μετά την έκρηξη του 426 π.κ.χ. και την Σαμαλάς το 1257.
Η έκρηξη του ηφαιστείου υπολογίζεται ότι αντιστοιχούσε σε περίπου 2.000 εκατομμύρια πυρηνικές βόμβες του μεγέθους της Χιροσίμα. Για πολλά χρόνια οι ερευνητές δεν κατέληγαν ποιο ήταν το ηφαίστειο που προκάλεσε την καταστροφή. Τελικά, το 2010, εντοπίστηκε ένας ισχυρός υποψήφιος.
Το Ilopango είναι η μεγαλύτερη λίμνη του Ελ Σαλβαδόρ, με πλάτος έως 13 επί 17 km και έκταση 70 km2, που
περιβάλλεται από βράχους ύψους έως 500 μέτρων. Η ομορφιά είναι μαγευτική, αλλά αυτή είναι η επικίνδυνη ομορφιά της Κλεοπάτρας. Αυτή η καλλονή φιλοξένησε τη μεγαλύτερη έκρηξη στο Ελ Σαλβαδόρ. Η λίμνη είναι μια καλντέρα κατάρρευσης γεμάτη νερό. Μόνο ο όγκος νερού της λίμνης (12 km3) δείχνει ότι αυτό ήταν ένα γεγονός της
αποκάλυψης. Η περιοχή περιβάλλεται από έναν παχύ λευκό στρώμα ελαφρόπετρας (ιγνιμπρίτης), πάχους έως και 30 μέτρων, ο οποίος εκτείνεται σε γειτονικές χώρες. Το μεγαλύτερο μέρος της τέφρας πήγε νότια και νοτιοανατολικά.
Κατάτην έκρηξη ένα συντριβάνι υδρατμών, αερίων, σκόνης και στάχτης μάγματος πετάχτηκε σε ύψος περίπου 50 km. σχηματίζοντας ένα τεράστιο μανιτάρι το οποίο έφτασε μέχρι και 1500 km. μακρυά (από την Θεσσαλονίκη μέχρι το Μόναχο περίπου). Μπορεί να μην υπήρχαν επιζώντες σε απόσταση 50 χιλιομέτρων από την έκρηξη, με βάση το βάθος της τέφρας. Ο ουρανός σκοτείνιασε και στάχτη έπεφτε στα δάση σε όλη την γύρω περιοχή.
Σκούρα σύννεφα εμπλουτισμένα από διοξείδιο του θείου σκέπασαν τον ουρανό και μείωσαν την ακτινοβολία του ήλιου που έφτανε στη Γη. Οι ωκεανοί θερμαινόταν λιγότερο και έτσι λιγότερο νερό εξατμιζόταν. Το φαινόμενο ήταν το φυσικό ισοδύναμο ενός πυρηνικού χειμώνα , με συνέπεια η ατμόσφαιρα να γινόταν συνέχεια ξηρότερη με λιγότερες βροχοπτώσεις. Και, συνήθως, στο τέλος όλων των μεγάλων ξηρασιών ακολουθούν τεράστιες πλημμύρες.
?Ποιες είναι όμως οι συνέπειες για τον ανθρώπινο πολιτισμό;
Πέρα από την δραστική μείωση της αγροτικής παραγωγής ήταν η εξάπλωση μιας τρομερής ασθένειας, της βουβωνικής πανώλης, που γονάτισε την πιο ισχυρή υπερδύναμη της εποχής εκείνης, που δεν ήταν άλλη από την Ρωμαϊκή αυτοκρατορία.
Η Πανώλη
Ο Ευάγριος ο Σχολαστικός, ένας σύγχρονος λόγιος που συνέγγραψε την ιστορία της εκκλησίας της εποχής του, μας περιέγραψε την βουβωνική πανώλη με μεγάλη ακρίβεια.Μια λεπτομερή περιγραφή, που ίσως για πρώτη φορά καταγράφηκε στην ιστορία.
Αλλά πως συσχετίζεται η βουβωνική πανώλη με τις εκρήξεις των ηφαιστείων;
Ένα βακτήριο, ένας βάκιλος, η Yersinia pestis, που μεταδίδεται από μολυσμένους αρουραίους σε ανθρώπους είναι η αιτία της πανώλης. Φορέας της ασθένειας δεν είναι άλλος από τον ψύλλο. Όταν ένας ψύλλος προσβληθεί από την ασθένεια μπλοκάρεται το πεπτικό του σύστημα και δεν μπορεί να αφομοιώσει το αίμα που έχει ρουφήξει από το θύμα του με αποτέλεσμα να πεινά συνέχεια. Για να ικανοποιήσει την πείνα του πηδάει σε οτιδήποτε βρει μπροστά του. Και αφού οι αρουραίοι πέθαιναν εξαιτίας της πανώλης οι ψύλλοι ήταν αναγκασμένοι να μεταπηδήσουν σε ένα νέο στόχο και ένας από αυτούς μπορεί να ήταν άνθρωπος.
Το Υ. pestis εμποδίζει το πρόσθιο έντερο του ψύλλου. (Α) Κατά την κατάποση ενός γεύματος αίματος, οι υγιείς ψύλλοι περιέχουν φρέσκο γεύμα στο μεσαίο έντερό τους. (Β) Έξι ημέρες μετά την κατάποση ενός μολυσμένου γεύματος αίματος, οι μολυσμένοι ψύλλοι εμφανίζουν απόφραξη του προκοιλιακού αυλού τους. Οι μπλοκαρισμένοι ψύλλοι είναι μικρότεροι από τους υγιείς ψύλλους και, μετά την κατάποση, εμφανίζουν φρέσκο κόκκινο αίμα στον προκοιλιακό αυλό και/ή στον οισοφάγο (μαύρο βέλος) αλλά όχι στο μεσαίο έντερο. Η απόφραξη προκύπτει από το σχηματισμό βιοφίλμ από το Y. pestis εντός του προκοιλιακού χιτώνα του ψύλλου. Αυτό απεικονίζεται από τις εικόνες μικροσκοπίας φθορισμού που δείχνουν την απουσία (Α) και την παρουσία (Β) πολυάριθμων βακτηρίων Υ. pestis που εκφράζουν μια φθορίζουσα πρωτεΐνη (με μπλε χρώμα) που βρίσκεται εντός του πρόλοβο (proventriculus)(με πράσινο αυτοφθορισμό).
Πώς συνδέονται οι αλλαγές του κλίματος με την έξαρση της πανώλης;
Είναι το αποτέλεσμα της ψύξης που υπέστη όλος ο πλανήτης εξαιτίας των ηφαιστειακών εκρήξεων. Η θερμοκρασία επηρεάζει άμεσα τον τρόπο με τον οποίον σχηματίζονται τα βακτήρια της πανώλης στο έντερο των ψύλλων. Όταν η θερμοκρασία πέσει κάτω από 25℃ σχηματίζονται θρόμβοι στο πεπτικό σωλήνα του ψύλλου με αποτέλεσμα το μπλοκάρισμα του πεπτικού του σωλήνα.
Που, όμως και πότε συνέβη αυτό;
Οδηγός μας και πάλι, ο ιστορικός της εκκλησίας Ευάγριος που τοποθετεί την αρχή της πανδημίας στο κέντρο της Αφρικής κοντά στις μεγάλες λίμνες.Και οι ισχυρισμοί του θεωρούνται σωστοί αφού στην Αφρική οι θερμοκρασίες δεν κατέρχονται κάτω από τους 25 ℃ με αποτέλεσμα η ασθένεια να είναι μεν ενδημική αλλά ελεγχόμενη. Όταν, όμως, η παγκόσμια θερμοκρασία μειώθηκε, στις εν λόγω περιοχές που ενδημούσε η πανώλη, η θερμοκρασία έπεσε κάτω από 25 ℃ και επομένως δημιουργήθηκαν οι κατάλληλες συνθήκες ώστε η ενδημική πανώλη να μετατραπεί σε επιδημία. Από εκεί μέσω των εμπόρων φθάνει στο λιμάνι του Κλύσματος και από εκεί στα λιμάνια της Μεσογείου και μετατρέπεται πλέον σε πανδημία. Πρέπει δε να λάβουμε υπ’ όψη μας και το μειωμένο ανοσοποιητικό σύστημα των πληθυσμών εξαιτίας του υποσιτισμού που προέκυψε από την κλιματική αλλαγή. Υποβαθμισμένο ανοσοποιητικό σύστημα σημαίνει αύξηση της θνησιμότητας των ασθενούντων.
Πως, όμως και γιατί μεταφέρθηκε η πανώλη στη Μεσόγειο;
Εξαιτίας της ρωμαϊκής απληστίας για ένα πολύτιμο αγαθό, το ελεφαντόδοντο.
Οι Αφρικανοί έμποροι μετέφεραν εκατοντάδες τόνους κάθε χρόνο ελεφαντόδοντο για πολυτελή έπιπλα, εκκλησιαστικά σκεύη και διάφορα αντικείμενα πολυτελείας. Η αυτοκρατορία τα χρησιμοποιούσε ως δώρα για να εντυπωσιάζει τους γείτονες της στα βόρεια και δυτικά αλλά και σαν επίδειξη πλούτου και ισχύος εντός της αυτοκρατορίας. Δεν νοείτο ένας κοσμικός ή εκκλησιαστικός άρχοντας να μην φορά κάτι από αβόριο.
Αυτή ακριβώς η απληστία θα γίνει η αιτία της μεταφοράς της πανώλης μετά από περίπου έξι χρόνια από την κλιματική αλλαγή.
Η κάθοδος των Αβάρων.
Δεν έφθασε όμως, μόνον αυτό. Μια δεύτερη θανάσιμη απειλή δημιουργήθηκε 5.000 km. ανατολικά. Η κλιματική αλλαγή είχε επίσης σημαντική επίδραση σε φυλές που θα έπαιζαν κι αυτές το ρόλο τους στην παρακμή της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Και ο απλός λόγος αυτής της νέας απειλής ήταν η διαφορά μεταξύ του πεπτικού συστήματος των βοοειδών και των αλόγων. Στις απομονωμένες και αχανείς πεδιάδες της Μογγολίας εκατοντάδες χιλιόμετρα βόρεια της Κίνας κάτι περίεργο συνέβαινε.
Η επικυρίαρχοι της περιοχής αυτής ήταν μια φυλή βίαιων, βαρβαρικών εκτροφέων αλόγων, οι Άβαροι. Ήταν οι πιο προηγμένοι ιππείς στον κόσμο, οι εφευρέτες του αναβολέα.
Η μεγάλη συγκέντρωση αλόγων τους έδινε στρατιωτική υπεροχή μιας και αποτελούσε την τελευταία λέξη της στρατιωτικής τεχνολογίας εκείνης εποχής.
Τα άλογα των Αβάρων, τους παρείχαν τροφή και διατροφή ως και ένα αλκοολούχο ποτό από γάλα φοράδας που είχε υποστεί ζύμωση.
Τα κινέζικα αρχεία μας λένε ότι το 535 με 536 η μογγολική στέπα βρέθηκε κάτω από κρύες και ξερές συνθήκες. Το αποτέλεσμα ήταν η μείωση της απόδοσης των γεωργικών σοδειών και εξαιτίας αυτού εμφάνιση λιμών όπως στην Ευρώπη έτσι και στην Ασία, όσο και σε άλλα μέρη του κόσμου. Από κινέζικα χρονικά, πάλι μαθαίνουμε πως μεγάλο μέρος των σοδειών στην Κίνα καταστράφηκαν, καθώς έριξε χιόνι κατά τη διάρκεια του Αυγούστου του 536. Το φαινόμενο είχε μακροπρόθεσμη διάρκεια και οφειλόταν στην μειωμένη ηλιακή ακτινοβολία που με την σειρά της οφειλόταν στις ηφαιστειακές εκρήξεις.
Ας γυρίσουμε στους Αβάρους για να δούμε τι τους συνέβη.
Το 552 οι Άβαροι δέχτηκαν επίθεση από άλλες φυλές κτηνοτρόφων που ζούσαν στα γύρω υψίπεδα, τους Τούρκους. Αποτελούσε ιστορικό μυστήριο έως τώρα, πως οι Τούρκοι κατόρθωσαν να συντρίψουν τους αήττητους ιππείς. Σήμερα οι ερευνητές ρίχνουν φως σε αυτήν την ανατροπή. Η οικονομία των Αβαρών βασιζόταν αποκλειστικά στην εκτροφή των αλόγων ενώ εκείνη των Τούρκων ήταν μεικτή, περιελάμβανε σημαντικό αριθμό βοοειδών. Το πεπτικό σύστημα των βοοειδών διαφέρει από εκείνο των αλόγων. Τα βοοειδή καταβολίζουν καλύτερα την τροφή τους από ότι τα άλογα οπότε για το ίδιο βάρος του ζώου
χρειάζεται λιγότερη τροφή. Όταν, εξ αιτίας κλιματικής αλλαγής, στις στέπες τις Μογγολίας επικράτησαν πιο χαμηλές θερμοκρασίες και περισσότερη ξηρασία το γρασίδι και γενικά η βλάστηση μειώθηκε δραματικά. Τα βοοειδή μπορούσαν να τραφούν από μεγαλύτερη ποικιλία φυτών και πιο χαμηλής θερμιδικής αξίας ενώ τα άλογα όχι. Σαν συνέπεια ήταν ο υποσιτισμός και η υπογεννητικότητα των κοπαδιών των αλόγων και τελικά η εξασθένηση των επικυρίαρχων Αβάρω Τα Κινέζικα χρονικά αναφέρουν ότι οι Τούρκοι νίκησαν τους Αβάρους, και ένα μεγάλο πλήθος τους είτε σφαγιάσθηκε είτε υποδουλώθηκε, ο δε αρχηγός τους αυτοκτόνησε. Αυτοί που επέζησαν κατέφυγαν δυτικά, ένα ταξίδι 5.000 km, για να σωθούν και να βρουν καταλληλότερα εδάφη για τα κοπάδια των αλόγων τους. Ο νέος τόπος τους δεν ήταν άλλος από τα έφορα λιβάδια νοτίως των Καρπαθίων, η Πομερανία και τα βόρεια Βαλκάνια. Και αφού
κυριάρχησαν επί των Σλάβων και των Γερμανών τους οργάνωσαν και τους κατεύθυναν ενάντια στην Ρωμαϊκή αυτοκρατορία. Η δύναμη του ιππικού τους ήταν τέτοια που έθφασαν μέχρι τις παρυφές της Κωνσταντινούπολης πολιορκώντας την το 626.Μετά την αποτυχία κατάληψής της δημιούργησαν το κράτος τους, το χανάτο των Αβαρών, στην βόρεια Βαλκανική και στις πεδιάδες τις Ουγγαρίας και συνέχισαν τις επιδρομές ενάντια στην Αυτοκρατορία. Κατάφεραν, τελικά, μέσα σε 50 χρόνια να αποσπάσουν μυθικά ποσά -περίπου 7 δισεκαττομύρια χρυσές λίρες- για να σταματήσουν τις εισβολές. Αν κοιτάξουμε την ιστορία πριν την βιομηχανική επανάσταση, παρατηρούμε ότι οι λαοί που στηρίζονται στην κτηνοτροφία είναι πολεμικοί και κατακτητικοί και συγχρόνως έχουν την ικανότητα να οργανώνουν ιεραρχικά τις κοινωνίες τους εν αντιθέσει με τους γεωργούς.
Πτυχιακή Εργασία Θέμα: “Η Ιουστινιάνειος πανώλη και οι δημογραφικές, οικονομικές και κοινωνικές της επιπτώσεις στις πληγείσες περιοχές” Όνομα:Μπουλούμης Θεοφάνης
Βρετανία
Θα πάμε στη Βρετανία και θα δούμε με άλλο μάτι το μύθο του Αρθούρου. Ο Αρθούρος, ο μυθικός βασιλιάς της Ουαλίας του 6ου αιώνα , είναι ένα πρόσωπο αμφίβολης ιστορικής αυθεντικότητας, πάνω στο οποίο συγκεντρώνονται τα αρχετυπικά ιδανικά της βρετανικής μοναρχίας, που συμβολίζεται από την ένωση του λευκού και του κόκκινου τριαντάφυλλου. Σύμφωνα πάντα με τον θρύλο ο Αρθούρος άρχισε τους αγώνες κατά των επιδρομέων Σαξόνων, τους
οποίους και κατατρόπωσε καθώς και τους συμμάχους τους Σκώτους και Πίκτους.
Η χώρα του όμως, πάντα σύμφωνα με τον θρύλο, κάποια στιγμή μετατράπηκε σε έρημο. Όπου πήγαινε έβλεπε χωράφια ερημωμένα, σαν να τα χτύπησε κεραυνός, δέντρα κατεστραμμένα και χωριά ερειπωμένα με τους μισούς κατοίκους νεκρούς. Θα μπορούσε, λοιπόν, η ερημιά του θρύλου να είναι μια μακρινή ανάμνηση μιας κλιματικής καταστροφής που έπληξε πραγματικά τους γηγενείς
Βρετανούς.
Αλλά δεν ήταν μόνο κλιματική καταστροφή. Μετά την ερήμωση επακολούθησε η πανώληλιμανιών τους από την Ευρώπη αφότου οι Ρωμαίοι συνέδεσαν την Βρετανία με την αυτοκρατορία τους.
Τον 6ο αιώνα η Βρετανία ήταν χωρισμένη στα δύο. Στα δυτικά κατοικούσαν οι Κέλτες και στα ανατολικά οι Αγγλοσάξονες. Οι Κέλτες είχαν επαφές με την αυτοκρατορία
μέσα των λιμανιών τους ενώ οι Αγγλοσάξονες με τις βόρειες πατρίδες τους. Η πανώλη ήρθε από τις χώρες που προέκυψαν μετά την κατάρρευση της αυτοκρατορίας μέσω του εμπορίου και μεταδόθηκε στις Κελτικές περιοχές, ενώ οι Αγγλοσαξονικές παρέμειναν υγιείς μιας και οι επαφές τους ήταν μόνο με τα άλλα γερμανικά κράτη.
Καθώς η πανδημία μεταδιδόταν οι κεντρικές και δυτικές περιοχές παρουσίασαν τεράστια μείωση πληθυσμού εξαιτίας της πανώλης. Το πληθυσμιακό χάσμα εκμεταλλεύτηκαν οι Αγγλοσάξονες και κατέκλυσαν τις ερημικές περιοχές αλλάζοντας την πληθυσμιακή σύνθεση της Βρετανίας. Έτσι μόνο κατάφεραν οι Αγγλοσάξωνες να αποικήσουν σχεδόν όλη την Βρετανία. Είναι το ανάλογο που συνέβη και στην υπόλοιπη αυτοκρατορία με τους Σλάβους και τους Γερμανούς.
Καθώς η πανδημία μεταδιδόταν οι κεντρικές και δυτικές περιοχές παρουσίασαν τεράστια μείωση πληθυσμού εξαιτίας της πανώλης. Το πληθυσμιακό χάσμα εκμεταλλεύτηκαν οι Αγγλοσάξονες και κατέκλυσαν τις ερημικές περιοχές αλλάζοντας την πληθυσμιακή σύνθεση της Βρετανίας. Είναι το ανάλογο που συνέβη και στην υπόλοιπη αυτοκρατορία με τους Σλάβους και τους Γερμανούς.
Υεμένη
Και από την Βρετανία θα μεταφερθούμε στη χώρα της βασίλισσας του Σαβά, στην Υεμένη. Κοντά στην αρχαία πόλη Marib, που ήταν τότε η μεγαλύτερη πόλη στη νότια Αραβία,
βρίσκονται τα ερείπια ενός μεγάλου φράγματος. Θεωρούμενο ως ένα από τα μεγαλύτερα μηχανικά θαύματα του αρχαίου
κόσμου, το Μεγάλο Φράγμα της Μαρίμπ εκτεινόταν σε μήκος 580 μέτρων και ήταν ένα από τα μεγαλύτερα της εποχής του.Είχε μετατρέψει την έρημο σε όαση επιτρέποντας την άρδευση περισσότερων από εκατό τετραγωνικών χιλιομέτρων αμμώδους εδάφους. Όταν το φράγμα κατέρρευσε τον 6ο αιώνα, κατέρρευσε και αυτή η αρχαία εμπορική αυτοκρατορία. Η κατάρρευση του Μεγάλου Φράγματος και η καταστροφή της Μαρίμπ ήταν ένα τόσο σημαντικό γεγονός στην ιστορία της περιοχής που βρίσκει θέση ακόμη και στο Κοράνι.
Η Μαρίμπ εμπορευόταν δύο σπάνια και ακριβά προϊόντα που είχαν μεγάλη εκτίμηση στον αρχαίο κόσμο—τις αρωματικές ρητίνες, το λιβάνι και το μύρο, τις οποίες έπαιρναν από τους χυμούς των
δέντρων που καλλιεργούνταν σε όλο τον αραβικό κόσμο. Το λιβάνι και το μύρο χρησιμοποιήθηκαν από τους αρχαίους Αιγύπτιους στην ταρίχευση, από τους Κινέζους ως φάρμακο και από τους Ρωμαίους στους ναούς και τις αυτοκρατορικές αυλές τα έκαιγαν για το άρωμά τους.
Για να κάνουν δυνατή τη γεωργία στην έρημο, οι Σαβαίοι κατασκεύασαν ένα εκτεταμένο αρδευτικό δίκτυο αποτελούμενο από πηγάδια και κανάλια. Στο επίκεντρο αυτού του συστήματος βρισκόταν το φράγμα της Μαρίμπ. Πρωτοχτίστηκε κάπου μεταξύ 1750 και 1700 π.κ.χ. και οι επόμενες γενιές όλο και το ανακατασκεύαζαν.
Η Μαρίμπ, όμως, από τον 4ο αιώνα και μετά είχε μειώσει την παραγωγή του λιβανιού και του μύρου λόγω του ανερχόμενου Χριστιανισμού, ο οποίος, κατά τα πρώτα του χρόνια, απαγόρευε τη χρήση λιβανιού λόγω των συσχετισμών του με την ειδωλολατρική λατρεία. Καθώς το εμπόριο έπεσε, η Μαρίμπ άρχισε να χάνει την ευημερία της. Το Μεγάλο Φράγμα που έκανε την έρημο εύφορη και επέτρεψε στην περιοχή να ανθίσει, άρχισε να παρουσιάζει φθορές.
Το σημείο καμπής, όμως, ήταν το έτος 542. Υπάρχει ένα βιβλίο στο οποίο καταγράφονταν εκείνοι που συνέβαλαν για την επισκευή του. Οι καταγραφές αυτές σταματούν ακριβώς το 542. Οι εξελιγμένες τεχνικές της υδραυλικής μηχανικής, για τις οποίες φημίζονταν οι Σαβαίοι, ξεχάστηκαν σιγά σιγά και η συντήρηση του φράγματος γινόταν όλο και πιο δύσκολη και το έτος 570, το φράγμα χάθηκε ολοκληρωτικά. Επακολούθησε κατάρρευση της περιοχής και οι κάτοικοί της μετανάστευσαν στις μεγάλες πόλεις της Αραβίας: στην Μέκκα και κυρίως στην Μεδίνα.
Τι συνέβη το 542 και σταμάτησαν οι επιδιορθώσεις του φράγματος;
Το κοράνι μας το λέει καθαρά: η πλημμύρα.Η πλημμύρα ήταν αφ΄ ενός η αιτία της μεγάλης καταστροφής των καλλιεργειών της περιοχής και αφετέρου των σοβαρών καταστροφών του φράγματος οι οποίες ήταν πλέον δύσκολο να αποκατασταθούν. ?Και από που προήλθε αυτή η πλημμύρα σε ένα τόπο που γενικά οι βροχές είναι λίγες; το μυαλό μας πάει αναγκαστικά
στις κλιματικές αλλαγές που προκάλεσαν οι ηφαιστειακές εκρήξεις.
?Γιατί όμως μας ενδιαφέρει τόσο πολύ η Μαρίμπ;
Δεν είναι ακριβώς η Μαρίμπ που μας ενδιαφέρει αλλά οι επιπτώσεις από την μετεγκατάσταση των κατοίκων της. Η Μέκκα ήταν ήδη μια σημαντική πόλη με σταθερή ιεραρχία ενώ η Μεδίνα όχι. Στην Μεδίνα μαζεύτηκαν διάφορες φυλές και δημιουργήθηκε μια νέα πολυφυλετική κατάσταση και δεν είχε ακόμη παγιωθεί ούτε η κοινωνική της διαστρωμάτωση ούτε η ιεραρχία της. Ο ερχομός πολλών κατοίκων από την Μαρίμπ αύξησε τον πληθυσμό της και δημιούργησε νέες συνθήκες. Εδώ, λοιπόν, ήταν ο τόπος που ο Μωάμεθ που κατέφυγε το 622 και εγκαθίδρυσε την πρώτη μουσουλμανική κοινότητα. Ήταν ο ιδανικός τόπος για να ξεκινήσει κάτι νέο.
Η δράση του Μωάμεθ ήρθε σε μια εποχή που επικρατούσε σιτοδεία, έξαρση μιας φοβερής πανδημίας-πανώλη-, κοινωνική αναταραχή και μια αποκαλυπτική ατμόσφαιρα. Στην Ρωμαϊκή αυτοκρατορία υπήρξε μια επανάσταση, υπήρχαν πόλεμοι και γενικά φαινόταν ο Ρωμαϊκός κόσμος να κλονίζεται μετά από οκτακόσια χρόνια κυριαρχίας. Κυκλοφορούσε δε πολύ αποκαλυπτική λογοτεχνία που ευαγγελιζόταν το τέλος του γνωστού κόσμου και την έλευση ενός νέου. Οι καταστροφές ερμηνευόταν σαν σημάδια του τέλους του κόσμου. Ήταν μια άστατη εποχή για να ζήσεις που γέμιζε το μυαλό του κόσμου με τρόμο και απελπισία. Και όλα αυτά προκλήθηκαν από το κλιματικό χάος που η πηγή του, όπως είδαμε, ήταν οι ηφαιστειακές εκρήξεις του 535-40.
Άν δεν υπήρχε Μεδίνα, πιθανόν, δεν θα υπήρχε και Ισλάμ. Προφανώς και δεν υποστηρίζουμε ότι οι ηφαιστειακές εκρήξεις δημιούργησαν το Ισλάμ, αλλά το μήνυμα του Μωάμεθ ?τί πιθανότητες θα είχε να διαδοθεί και να επικρατήσει αν εξέλειπαν οι κοινωνικές συνθήκες που δημιούργησε η έκρηξη του ηφαιστείου;
Οι επιπτώσεις των εκρήξεων δεν περιορίστηκαν μόνο στον παλαιό κόσμο αλλά επεκτάθηκε και στο νέο.
Μεξικό
Μέχρι τη δεκαετία του 1920, ελάχιστα πράγματα ήταν γνωστά για το Τεοτιουακάν. Σήμερα, η αρχαιολογική έρευνα κατάφερε να αναπαραστήσει τη χιλιόχρονη ιστορία της αρχαίας αυτής μητρόπολης του Μεξικού. ον 6ο αιώνα η Τεοτιουακάν είχε περίπου 125.000 κατοίκους. Ήταν η μεγαλύτερη πόλη του Μεξικού και μια από τις έξι πιο μεγάλες πόλεις του κόσμου. Οι μελέτες που έγιναν στους σκελετούς που βρέθηκαν από τις ανασκαφές, αποκάλυψαν ότι κυρίως τα παιδιά αλλά και οι ενήλικες υπέφεραν από έλλειψη βιταμινών και γενικά υποσιτίζονταν. Επίσης βρέθηκε ότι μεγάλο πλήθος των παιδιών υπέφεραν από μακρόχρονες βακτηριακές λοιμώξεις, ένδειξη επίσης της κακής υγειονομικής κατάστασης του πληθυσμού.
Τα ευρήματα αυτά δηλώνουν ότι η πόλη κατέρρεε. Επισταμένες μελέτες ανάγκασαν τους ερευνητές να αναθεωρήσουν την εποχή της κατάρρευσης της πόλης και να την τοποθετήσουν χρονικά 150 χρόνια νωρίτερα από ότι πιστεύαμε. Η κατάρρευση συνέβη περίπου στα μέσα του 6ου αιώνα, την ίδια ακριβώς εποχή που η Ρωμαϊκή αυτοκρατορία μαστίζεται από την πανδημία. την Τη νέα ημερομηνία συνεπικουρούν και οι μετρήσεις απόθεσης ιζημάτων που έγιναν στην κοντινή λίμνη της χερσονήσου του Γιουκατάν όπως και μετρήσεις που έγιναν στην ανάπτυξη των δένδρων στη Χιλή και στην Καλιφόρνια. Παρατηρούμε στην διαφάνεια πόσο στενοί είναι οι δακτύλιοι του δένδρου ,
αδιαμφισβήτητη απόδειξη της περιόδου ξηρασία και κρύου.Όλα μαρτυρούν ότι στα μέσα του 6ου αιώνα και για περίπου 30 χρόνια ενέσκυψε μια φοβερή ξηρασία, η χειρότερη των τελευταίων 3.000 χρόνων. Όλα αυτά οδήγησαν σε μια φοβερή εξέγερση που έσφαξε την κυρίαρχη τάξη και το ιερατείο και κατεδάφισε και κατέκαψε τα δημόσια κτήρια και τους ναούς. Χρειάστηκαν να περάσουν 300 χρόνια για να σχηματισθεί ένας καινούργιος πολιτισμός στο Μεξικό. ?Ποιος μπορεί να θεωρηθεί υπεύθυνος για την κλιματική αλλαγή; νομίζω πως όλοι θα συμφωνήσετε μαζί μου : η έκρηξη του ηφαιστείου llopango.
Καταλήγουμε, λοιπόν, ότι κατά την διάρκεια του 6ου αιώνα σε όλον τον πλανήτη εκτυλίσσεται η ίδια ιστορία. Αρχαίοι πολιτισμοί καταρρέουν κι άλλοι νέοι αναδύονται. Τουλάχιστον μία θρησκεία βρίσκει το κατάλληλο έδαφος και καθιερώνεται. Λαοί μεταναστεύουν και εγκαθίστανται σε νέες περιοχές είτε ειρηνικά είτε βίαια αλλάζοντας την πληθυσμιακή σύνθεση των παλαιών περιοχών. Οι ηφαιστειακές εκρήξεις συντέλεσαν στο να ανατείλει ένας νέος κόσμος.
ΤΕΛΟΣ